नाशिक

नाशिक : महाराष्ट्राच्या उत्तर भागातील शहर आहे. सह्याद्रीच्या पठारावर वसलेल्या या शहरातील लोकसंख्या अंदाजे १४,००,००० आहे. हे शहर नाशिक जिल्ह्याचे व नाशिक तालुक्याचे प्रशासकीय मुख्यालय आहे. येथे मुख्यत्वे मराठी भाषा वापरली जाते. गोदावरी नदीच्या काठावरील हे प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र आहे. नाशिक जिल्ह्यात द्राक्ष व कांद्याचे प्रचंड उत्पादन होते. त्याप्रमाणेच वाईन-निर्मितीसाठीही नाशिक प्रसिद्ध होत आहे. जगातले सर्वांत मोठे मातीचे धरण नाशकात गंगापूर येथेच आहे. यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्र मुक्त विद्यापीठ (य.च.म.मु.वि.) नाशकातच आहे.

नाशिक महाराष्ट्रातील एक महत्त्वाचे औद्योगिक केंद्र आहे. सीमेंस, महिंद्र अँड महिंद्र, मायको, व्ही.आय.पी., क्राँप्टन ग्रीव्ह्ज्, ग्लॅक्सो, ग्राफिक इंडिया, लार्सन अँड टुब्रो, ABB, सॅमसोनाइट, सिएट आणि हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड यांसारखे अनेक मोठे कारखाने नाशिकपरिसरात आहेत. शहराजवळ एकलहरा येथे औष्णिक विद्युतकेंद्र आहे. तसेच नाशिक रोड येथे नोटांचा छापखाना (इंडियन सिक्युरिटी प्रेस) आहे. नाशिक-
मुंबई महामार्गावर सिडको हा शहराचा नवीन भाग वसला आहे. हा बससेवेने जोडलेला आहे.

संस्कृती
ऐतिहासिक काळापासून नाशिक धार्मिक स्थळ मानले जाते. रामायणात नाशिकपरिसरातील 'पंचवटी' येथे राम वास्तव्यास होता, असे उल्लेख आहे. मुघल साम्राज्याच्या काळात नाशिक 'गुलाबांचे शहर' म्हणून 'गुलशनाबाद' या नावाने ज्ञात होते. चार कुंभमेळ्यांपैकी सिंहस्थ कुंभमेळ्याचे क्षेत्र नाशिक आहे. दर १२ वर्षांनी येथे कुंभमेळा भरतो. येथील मंदिरे व गोदावरी नदीवरील घाट प्रसिंद्ध आहेत. इ.स. १२०० सालाच्या सुमारास खोदलेली पांडवलेणी आहेत. पेशवे घराण्यातील आनंदीबाई पेशवे येथे राहण्यास होत्या. त्यांच्या नावाने आनंदवली हे ठिकाण ओळखले जाते. तेथे त्यांचा महालही होता.

बाबासाहेब आंबेडकर यांनी येथील काळाराम मंदिरात अस्पृश्यांना प्रवेश मिळावा म्हणून सत्याग्रह केला होता. भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात क्रांतिकारक अनंत कान्हेर्‍यांनी जॅक्सन याचा वध नाशकातील विजयानंद रंगमंदिरात केला होता.

जुन्या नाशकातील तालिमींचे संघ व्यायामासाठी प्रसिद्ध आहेत. शिवाजी महाराज सुरत लुटून परतत असताना पाठलाग करणार्‍या रणदुल्ला खानाशी त्यांची लढाई शहरापासून जवळच असलेल्या दिंडोरी येथे झाली. अनेक ऐतिहासिक घटनांची साक्ष देणारे शिवकालीन व त्यापूर्वीचे किल्ले नाशिक जिल्ह्यात आहेत

नाशिकपासून जवळच त्र्यंबकेश्वराजवळ नाणी संशोधन केंद्र आहे. तसेच सिन्नर येथे गारगोटी हे स्फटिकांचे प्रदर्शन आहे.

धार्मिक व प्रेक्षणीय स्थळे :
    * त्र्यंबकेश्वर हे १२ ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे. हे स्थळ नाशिकपासून २७ कि.मी. अंतरावर आहे.
    * अंजनेरी हे हनुमानाचे जन्मस्थान नाशिकपासून २० कि.मी. अंतरावर आहे.
    * वणी किंवा सप्तशृंगी हे देवीचे स्थान ५२.२७ कि.मी. अंतरावर आहे.
    * पांडवलेणी - सुमारे १२०० वर्षे जुनी लेणी नाशिक शहरात आहेत.
    * फाळके स्मारक - दादासाहेब फाळके यांचे स्मारक पांडवलेण्यांजवळ आहे.
    * राम कुंड - गोदावरी नदीवरील एक कुंड, कुंभमेळ्याच्या पर्वात येथे एक स्नान केल्याने पापे नाहिशी होतात, अशी भाविकांची श्रद्धा आहे.
    * सीता गुंफा - राम, सीता यांची वनवासातील वास्तव्याची जागा.
    * काळा राम मंदिर - रामाचे काळ्या पाषाणात बनवलेले प्राचीन मंदिर
    * सादिकशाह हुसेनी बाबा दर्गा शरीफ.
    * कळसूबाई शिखर -]] हे देवीचे स्थान ५२.२७ कि.मी. अंतरावर आहे.
    * पांडवलेणी - सुमारे १२०० वर्षे जुनी लेणी नाशिक शहरात आहेत.
    * फाळके स्मारक - दादासाहेब फाळके यांचे स्मारक पांडवलेण्यांजवळ आहे.
    * राम कुंड - गोदावरी नदीवरील एक कुंड, कुंभमेळ्याच्या पर्वात येथे एक स्नान केल्याने पापे नाहिशी होतात, अशी भाविकांची श्रद्धा आहे.
    * सीता गुंफा - राम, सीता यांची वनवासातील वास्तव्याची जागा.
    * काळा राम मंदिर - रामाचे काळ्या पाषाणात बनवलेले प्राचीन मंदिर
    * सादिकशाह हुसेनी बाबा दर्गा शरीफ.
    * कळसूबाई शिखर - महाराष्ट्रातील सर्वांत उंच शिखर
    * सोमेश्वर येथे प्रसिध्द् शिवमंदिर आहे, तसेच नवीन तिरुपती बालाजी मंदिर बनले आहे.
    * सातपूरनजीक चुंचाळे गावात प्रसिद्ध दक्षिणमूखी हनुमान मंदिर आहे.
    * कपालेश्वर मंदिर - नंदी नसलेले शिवमंदिर
    * मुक्तिधाम
    * भक्तिधाम
    * नवश्या गणपती
    * चामर लेणी
    * रामशेज किल्ला
    * इच्छामणी गणपती
    * आगर टाकळी, समर्थ रामदासांनी स्थापलेला मारूती; समर्थांचे १२ वर्षे वास्तव्य
    * कालिका मंदिर, नाशिकचे ग्रामदैवत

मनोरंजन

नाट्यगृह

• महाकवि कालिदास कलामंदिर
• परशुराम सायखेडकर नाट्यगृह

चित्रपट गृह

• फेम सिनेमा, पुणे-नाशिक रस्ता, नाशिक
• हेमलता रविवार पेठ
• सिनेमॅक्स, कॉलेज रोड
• दामोदर भद्रकाली
• सर्कल - विकास अशोक स्तंभ
• मधुकर मेन रोड
• दिव्या बिग सिनेमा (त्रिमूर्ती चौक)
• महालक्ष्मी (दिंडोरी रोड)
• चित्रमंदिर मेन रोड
• विजयानंद
• अशोक (मालेगाव स्टँड, पंचवटी)
• सिनेमॅक्स - रेजिमेंटल (नाशिक रोड)
• अनुराधा (नाशिक रोड)

आकाशवाणी केंद्रे

• सध्या नाशिकमध्ये ३ आकाशवाणी केंद्रे आहेत.
• ऑल इंडिया रेडिओ आकाशवाणी १०१.४
• रेडिओ मिरची ९८.३
• रेड एफएम ९३.५

बाजार हाट

• मेन रोड हा जुन्या शहराचा मुख्य बाजार आहे.
• कॉलेज रोड हा नव्या शहराचा बाजार होत आहे.
• नाशिक जिल्ह्यातील येवला येथील पैठणी प्रसिध्द आहे.
• चांदीच्या दागिन्यांसाठीही प्रसिद्ध आहे
• येथील मकाजी व कोंडाजी चिवडे मसालेदार व वैशिष्ट्यपूर्ण चवीसाठी प्रसिद्ध आहेत.

वाहतुकीचे पर्याय

• ऑटोरिक्षा
• परिवहन महामंडळाच्या बस
• लोहमार्गाने मुंबई, नागपूर, कोलकाता आणि दिल्ली या ठिकाणांसाठी दररोज गाड्या आहेत.

बसस्थानक

• मध्यवर्ती बस स्थानक
• महामार्ग बस स्थानक
• ठक्कर बाजार बस स्थानक
• नासिक रोड बस स्थानक
• मेळा बस स्थानक

राहण्याच्या सोयी

• हॉटेल ताज
• साई पॅलेस
• पंचवटी यात्री हॉटेल
• हॉटेल द्वारका
• हॉटेल नटराज
• हॉटेल हॉलिडे इन

हवामान
पावसाळ्याव्यतिरिक्त नाशिकचे हवामान कोरडे असते. कमाल तापमान ४६.७° से. मे २३, १९१६ रोजी नोंदले गेले. न्यूनतम तापमान ०.६° से. जानेवारी ७, १९४५ रोजी नोंदले गेले. सरासरी पर्जन्यमान ७०० मि.मी. आहे.

खवय्येगिरी 
नाशिकचा कोंडाजी चिवडा सुप्रसिद्ध आहे.
जुन्या नाशकात बुधा हलवाई यांची मिठाई-जिलेबी, पेढा व श्रीखंड चवीसाठी प्रसिद्ध आहे.
येथील द्राक्षे व खुरचंद वडी प्रसिद्ध आहे.

शाळा

• आदशॅ विद्यालय
• पेठे विद्यालय (स्थापना १९२४)
• रचना विद्यालय
• रुंगटा विद्यालय
• नवरचना विद्यालय
• भोसला मिलीटरी स्कुल
• रंगुबाई जुन्नरे इंग्लिश मिडियम शाळा
• फ़्रावशि अकादमि, त्रंबक रस्ता
• किलबिल सेंट जोसेफ'स हायस्कुल
• पुरुषोत्तम इंग्लिश स्कूल, नाशिक रोड
• सारडा कन्या विद्यालय, शालिमार
• कोठारी कन्या शाळा, नाशिक रोड
• जयरामभाई हायस्कूल, नाशिक रोड
• नवीन मराठी शाळा, नाशिक रोड
• सि.डी.ओ मेरी हायस्कूल, मेरी.
• बी.डी भालेकर हायस्कूल, त्रंबक रस्ता पोस्ट ऑफिस जवळ
• रवींद्र विद्यालय, द्वारका
• मराठा हायस्कूल
• उन्नती माध्यमिक विद्यालय, पेठ रोड पंचवटी
• विवेकानंद विद्यालय, मोरवाडी
• [[श्री राम् विद्यालय्
• जनता विद्यालय सातपूर
• [डी.डी.बिटको बॉईज हायस्कूल],[सी.बी.एस].
• [यशोदामाता बिटको गर्ल्स हायस्कूल],[सी.बी.एस.]

महाविद्यालये

• के. टी. एच. एम. महाविद्यालय
• आर. वाय. के. महाविद्यालय
• एच. पी. टी. कला महाविद्यालय
• बी. वाय. के. कॉलेज भिकुसा यमासा क्षत्रिय वाणिज्य महाविद्यालय
• क. का. वाघ अभियांत्रीकी महाविद्यालय
• क. का. वाघ पॉलीटेक्नीक
• सिंबायोसिस इंस्टीट्युट ऑफ ऑपरेशन्स मॅनेजमेंट
• शासकीय तंत्रनिकेतन नाशिक
• हिरे दंत महाविद्यालय
• भुजबळ नॉलेज सिटी
• डी.डी. बिटको बॉय्ज् जुनियर कॉलेज
• एन.डी.एम.व्ही.पी. कॉलेज (ओझर)
• के.जे. मेहता हायस्कूल व जुनियर कॉलेज (नाशिक रोड)
• शासकीय औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था, नाशिक

व्यक्तिमत्व 

• दादासाहेब फाळके
• स्वातंत्र्यवीर सावरकर
• कुसुमाग्रज (वि. वा. शिरवाडकर)
• बापू गायधनी
• आर. डी. कर्पेकर
• वसंत कानेटकर
• अनंत कान्हेरे
• दादासाहेब पोतनीस (गावकरी)
• दादासाहेब गायकवाड